Jednym z problemów, z jakim borykają się przedszkola niepubliczne jest kwestia uregulowania odbioru dziecka z przedszkola. Co do zasady prawo to przysługuje rodzicom. Czy jednak jest możliwość wydania dziecka również innej osobie najbliższej (rodzeństwu, dziadkom) oraz osobom trzecim, związanych w jakiś sposób z rodziną dziecka (np. rodzicowi chrzestnemu czy niani?). Odpowiedź na podstawowe kwestie prawne związane z tym zagadnieniem znajduje się w poniższym opracowaniu.
Odbiór dzieci z przedszkola przez rodziców
O tym, że rodzice są uprawnieni do odbioru dziecka z przedszkola, rozstrzyga uregulowanie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: „kro”), zgodnie z którym każdemu z rodziców przysługuje władza rodzicielska (art. 93 § 1 kro). Odbiór dziecka z przedszkola wiąże się z wykonywaniem pieczy nad dzieckiem, co jest elementem władzy rodzicielskiej.
Wyjątki od zasady wykonywania władzy rodzicielskiej przez każdego z rodziców mogą wynikać wyłącznie z rozstrzygnięcia sądu (o ograniczeniu/pozbawieniu władzy rodzicielskiej czy o ograniczeniu kontaktów z dzieckiem).
Odbiór dzieci z przedszkola przez osoby trzecie (z rodziny, spoza rodziny)
Wyżej wskazano, że odbiór dziecka z przedszkola jest elementem wykonywania pieczy, która co do zasady przysługuje wyłącznie uposażonym we władzę rodzicielską rodzicom (także: prawnym opiekunom – zagadnienia kręgu podmiotów mogących wykonywać pieczę nad dzieckiem wykracza jednak poza ramy tego opracowania). Wobec powyższego, wyłącznie rodzice są uprawnieni do wydawania dyspozycji co do sposobu wykonywania swojej władzy przez inne osoby.
Nie ulega wątpliwości, że rodzic może upoważnić inne osoby do odbioru swojego dziecka z przedszkola. Upoważnienie takie musi być jednak wyraźne, nie dorozumiane. Słuszną praktyką jest odbieranie przez przedszkole niepubliczne stosownych pisemnych upoważnień dla konkretnych osób, które mogą odebrać dziecko z przedszkola, ze wskazaniem numeru PESEL (numeru dowodu osobistego) tej osoby oraz numeru telefonu.
Warto również zauważyć, że nie każda osoba może być uprawniona do odbioru dziecka z przedszkola, nawet gdy rodzice taką osobę do tego upoważnili. Władza rodzicielska nie może być wykonywana przez rodziców dowolnie – nadrzędnymi wartościami są bowiem dobro dziecka i interes społeczny (por. m.in. art. 95 § 3 k.r.o.).
Z tego względu zaistnieć mogą sytuacje, gdy personel przedszkola niepublicznego powinien zaniechać wydania dziecka osobie upoważnionej, gdy wymaga tego dobro dziecka. Nie sposób wymienić wszystkich sytuacji, gdy takie działanie jest konieczne. Gwoli przykładu, warto wskazać, że niedopuszczalne byłoby wydanie dziecka osobie pozostającej pod widocznym wpływem środków odurzających czy małoletniemu.
Co do drugiej z ww. sytuacji, warto dodać, że zakaz wydania dziecka przedszkolnego dziecku poniżej 10 roku życia wynika także pośrednio z art. 43 ust. 1 zd. 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym, zgodnie z którym dziecko w wieku do 7 lat może korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 10 lat.
Możliwe do wyobrażenia są również sytuacje, w których dziecko również nie powinno być wydane konkretnej osobie ze względu na dobro dziecka. Jednak pracownik przedszkola nie ma bezpośredniej możliwości ustalenia okoliczności, dla której miałby dziecka nie wydać (np. wydania przez sąd karny wobec konkretnej osoby orzeczenia zakazu wykonywania pracy z dziećmi albo orzeczenie sądu rodzinnego zakazujące kontaktu z dzieckiem). W takich sytuacjach należy przyjąć, że odpowiedzialność za stan rzeczy spoczywa na rodzicu, który taką osobę upoważnił.
Zatem wydawać dziecko osobom trzecim czy nie? Wydawać, ale pod określonymi warunkami
Do sprawy odbioru dziecka z przedszkola należy podejść wielopłaszczyznowo. Po pierwsze, istotnym i niezbędnym działaniem przedszkola niepublicznego powinno być wyczerpujące uregulowanie trybu odbioru dziecka z przedszkola ze wskazaniem osób, które poza rodzicami (prawnymi opiekunami) mogą dziecko odebrać. Z tego względu rekomenduje się odbieranie od rodziców stosownych upoważnień do odbioru dziecka ze wskazaniem danych, o których mowa w opracowaniu.
Po drugie, pracownicy przedszkola powinni skrupulatnie egzekwować ustalony sposób odbierania dziecka. Po zgłoszeniu się osoby do odbioru dziecka należy zweryfikować jej tożsamość za pomocą dokumentu. Niedopuszczalne są sytuacje, w których ktoś odbiera dziecko z przedszkola, przedstawiając się jako przykładowo dziadek, czy starszy brat dziecka (Uwaga! Nawet wtedy, gdy dziecko potwierdza, że zna osobę, która przyszła ją odebrać). O tym, kto odbiera dziecko z przedszkola decyduje tylko i wyłącznie rodzic, bo to on odpowiada prawnie za to, co dzieje się z dzieckiem po opuszczeniu przedszkola (to on realizuje pieczę nad dzieckiem).
Po trzecie, niezbędna jest pewna czujność personelu przedszkola co do sytuacji, w których osoba jest co prawda upoważniona do odbioru dziecka, ale wydanie jej dziecka byłoby sprzeczne z jej dobrem. Chodzi o sytuacje rażące, analogiczne do tych wymienionych w treści opracowania.
Ważne, aby przy wystąpieniu podobnych sytuacji kierować się zdrowym rozsądkiem. Osobą odpowiedzialną za dobro dziecka jest przede wszystkim rodzic i to on ponosi odpowiedzialność tak za wybór osoby, którą upoważnił do odbioru dziecka, jak i za to, co się z dzieckiem dzieje po jego wydaniu osobie upoważnionej.
